|
|
|
|
Một hình ảnh thường thấy tại các sàn giao dịch chứng khoán thời điểm
trước và sau khi Việt Nam gia nhập WTO, năm 2006-2007. Ảnh: Thanh Tao. |
(TBKTSG) - Hơn sáu năm đã trôi qua kể từ ngày Việt Nam trở thành thành
viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Từng ấy thời gian
nay nhìn lại cũng đủ để nói rằng Việt Nam đã bỏ lỡ cơ hội tận dụng tư
cách thành viên WTO, một phần do cái tâm thế “ăn xổi, ở thì” ngay sau
khi gia nhập.
Rất nhãn tiền
Theo báo cáo “Đánh giá tổng thể tình hình kinh tế xã hội Việt Nam sau
năm năm gia nhập WTO” mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa mới công bố, tình
hình kinh tế Việt Nam giai đoạn 2007-2011, tức năm năm sau khi gia nhập
WTO thua sút giai đoạn 2002-2006, tức năm năm trước khi vào WTO, về
nhiều mặt. Từ xuất khẩu, nhập khẩu, GDP đến đầu tư toàn xã hội... tất cả
đều có mức tăng trưởng kém hơn trước.
Thật ra tình hình không đơn giản như thế.
Việt Nam chính thức gia nhập WTO vào tháng 1-2007. Sự hào hứng của giới
đầu tư nước ngoài và dân kinh doanh trong nước đã tạo ra những kỷ lục
ngay trong năm đó. Tổng dư nợ tín dụng của nền kinh tế tăng kỷ lục ở mức
53,9% theo giá thực tế. Nhìn lại mức tăng chỉ vài ba phần trăm hiện nay
mới thấy đây là con số khó tưởng tượng nổi. Mức tăng tín dụng này đã
phần nào biến tiền ảo thành tiền thật.
|
Bong bóng tài sản hào nhoáng quá, sức hút của sự làm
giàu trong chốc lát nhờ chứng khoán, địa ốc, ngân hàng lớn quá, mọi
người bỏ sở trường nhảy vào sở đoản và mọi chuyện hư sự từ đây. |
Trước khi vào WTO, giá đủ loại tài sản ở Việt Nam đã tăng vọt. Chủ các
công ty đang làm ăn bình thường bỗng một hôm thức dậy thấy tài sản của
mình được định giá gấp 5, 10 lần (mà từ phổ biến lúc đó gọi là 5 chấm,
10 chấm). Vào WTO, quả bong bóng tài sản này càng phình to rất nhanh.
Không hiếm công ty niêm yết trên sàn có giá cổ phiếu gấp mấy chục lần
mệnh giá như FPT (665.000 đồng), SJS (728.000 đồng), ACB (292.000
đồng)...
Tiền ảo trên sàn chuyển sang tiền ảo bất động sản, giá nhà đất tăng vọt
từng ngày, từng giờ, làm ai nấy đều “phấn khởi” vì biến thành tỉ phú
trong chốc lát. Sự giàu có trên sàn chứng khoán hay địa ốc dù sao cũng
là ảo (trừ phi bán đi cho người khác) nhưng định giá cho nó thì không ảo
chút nào. Và dựa trên sự định giá cao ngất đó, ngân hàng đã cho vay vô
tội vạ trong khi vẫn tưởng mình đang cầm cái chuôi trong tay là vật thế
chấp đang lên giá đều đều. Tín dụng đã biến tiền ảo thành tiền thật, đổ
vào nền kinh tế là thế.
Xã hội giàu lên nên nhập khẩu tăng vọt đến 40% trong năm 2007 (lại một
kỷ lục mới), nhập siêu hàng hóa tăng mạnh, đạt 14,2 tỉ đô la vào năm
2007 và 18,0 tỉ đô la năm 2008. Thế nhưng đồng tiền vẫn không hề mất
giá; thậm chí còn lên giá trong một thời gian từ tháng 10-2007 đến tháng
4-2008. Đó là bởi dòng tiền nước ngoài chảy mạnh vào Việt Nam trong năm
2007 ngay sau khi có tin Việt Nam trở thành thành viên WTO: vốn đầu tư
trực tiếp tăng kỷ lục đến 93,4% so với năm trước (5,6 tỉ đô la); vốn
gián tiếp cũng đổ vào đến 6,5 tỉ đô la. Cán cân tổng thể thặng dư đến
10,2 tỉ đô la. Một kỷ lục khác của năm này là mức đầu tư toàn xã hội
tăng đến 46,5%. Tất cả những yếu tố đó đã giúp GDP có mức tăng kỷ lục
trong năm 2007 - 8,5%, cao nhất so với 10 năm trước đó.
Và ở đây đã xuất hiện phép thử rất nghiệt ngã: nếu mọi người bình tĩnh
tận dụng hết những lợi thế vừa mới xuất hiện trong năm 2007, năm đầu
tiên sau gia nhập WTO để đi vào sản xuất kinh doanh theo thế mạnh của
từng người, tận dụng cơ hội để mở rộng thị trường xuất khẩu, để đầu tư
chiều sâu, thâm nhập thị trường nội địa thì mọi chuyện đã khác. Đằng này
bong bóng tài sản hào nhoáng quá, sức hút của sự làm giàu trong chốc
lát nhờ chứng khoán, địa ốc, ngân hàng lớn quá, mọi người bỏ sở trường
nhảy vào sở đoản và mọi chuyện hư sự từ đây.
Thị trường chứng khoán là nơi phản ánh rõ nét cơ hội đã vụt qua như thế
nào: sau khi đạt đỉnh 1.170 điểm vào đầu năm 2007, thị trường đã lình
xình lên xuống, rồi nhanh chóng tụt dốc từ tháng 10-2007, xuống đáy còn
235 điểm vào tháng 2-2009.
Nhưng như những con bạc khát nước, cộng với gói kích cầu của Chính phủ
lên đến xấp xỉ 9 tỉ đô la Mỹ vào năm 2009, mọi người, kể cả các doanh
nghiệp nhà nước vẫn lao vào cuộc chơi: đầu tư vào địa ốc nhờ mối quan hệ
với chính quyền địa phương và làm sân sau cho các ngân hàng thương mại;
đầu tư tài chính vào các công ty con, công ty cháu; hùn vốn mở ngân
hàng, tiếp tục cho vay vô tội vạ. Khủng hoảng tài chính thế giới bùng
phát cùng thời điểm làm tình hình chuyển biến nhanh, sự suy thoái ngày
càng hiển hiện.
Hậu quả thì ai cũng rõ: Lạm phát tăng liên tục, đạt đỉnh 28,3% vào
tháng 8-2008; nợ xấu bùng phát mà con số chính thức cho đến nay vẫn chưa
xác định; các tập đoàn kinh tế nhà nước lớn như Vinashin, Vinalines đổ
vỡ; thị trường địa ốc đóng băng, thị trường chứng khoán không hồi phục
nổi; hàng loạt doanh nghiệp tư nhân phá sản, ngưng hoạt động. Đau nhất
là nhận xét của báo cáo: “Dường như gia nhập WTO chưa mang lại lợi ích
đáng kể đối với tăng trưởng xuất khẩu, hoặc doanh nghiệp nước ta chưa
tận dụng được đáng kể cơ hội mới từ các nền kinh tế thành viên WTO”.
Tổng quát hơn, cũng theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chất lượng
tăng trưởng kinh tế giai đoạn năm năm sau WTO giảm sút hơn nhiều so với
năm năm trước WTO.
Năm năm tới
Lúc nào nhìn lại cũng dễ hơn nhìn tới. Nhưng có một điều có thể đoan
chắc, tư cách thành viên WTO không gây ra những điều nói trên: nó chỉ là
chất xúc tác, đẩy nhanh quá trình phát triển nếu đi đúng hướng và đẩy
nhanh xuống vực suy thoái nếu chọn sai con đường. Thứ hai, chúng ta đang
ở giai đoạn giải quyết hậu quả nên chưa thể nói chắc tương lai năm năm
sắp tới sẽ như thế nào.
Tuy nhiên một số xu hướng cũng đã dần dần hình thành khá rõ nét: Trong
khi khu vực trong nước đang lao đao vì hậu quả chạy theo bong bóng thì
khối đầu tư nước ngoài đã có những sự bứt phá ngoạn mục, tiếp tục tận
dụng được cơ hội WTO từ phía họ. Dần dà những cam kết của Việt Nam như
mở cửa thị trường ngân hàng, tài chính, logistics đã được nhà đầu tư
nước ngoài nắm lấy: các ngân hàng và tổ chức tài chính nước ngoài chiếm
thị phần ngày càng lớn; xuất khẩu của doanh nghiệp FDI ngày càng tăng
trong khi trong nước lại đang giảm.
Cũng do cam kết giảm thuế nên một số nhà đầu tư nước ngoài từ bỏ việc
sản xuất tại Việt Nam cho thị trường Việt Nam (để tận dụng ưu đãi thuế
trước đây) mà chuyển sang nhập khẩu (vì chênh lệch thuế không còn đáng
kể nữa). Ngược lại cũng một số doanh nghiệp FDI khác chọn Việt Nam làm
cơ sở sản xuất cho dây chuyền tiêu thụ toàn cầu của họ, đúng y bài bản
của việc tận dụng đúng cách WTO.
Riêng nước ta, cho đến bây giờ vẫn còn loay hoay tìm một chiến lược hậu
WTO mà trong nhiều trường hợp lại thất bại. Lấy ví dụ, để chuẩn bị cho
việc gia nhập WTO, Việt Nam tham gia Công ước Berne, các nhà xuất bản đã
biết mua bản quyền thay vì dịch lậu. Nhưng cũng từ đó mới có chuyện cân
nhắc giá rẻ, nhiều nhà xuất bản đã quay sang mua bản quyền từ Trung
Quốc. Thế là nảy sinh vấn nạn chất lượng sách, sách in cờ Trung Quốc,
sách dạy tiếng Anh mà toàn nói chuyện văn hóa Trung Quốc...
Cuộc khủng hoảng vừa qua cũng có mặt tốt của nó khi mỗi doanh nghiệp
không còn hào hứng vô căn cứ như ngày xưa nữa, nay phải tự mình thiết kế
chiến lược WTO cho mình.
Riêng ở tầm mức vĩ mô, cũng không thể kỳ vọng gì nhiều vì ngay chính đề
án tái cơ cấu nền kinh tế vừa mới ban hành cũng đã nhận được nhiều góp
ý, đòi sửa lại nhiều điều, thậm chí là viết lại.
Chỉ biết có những bài học từ cuộc khủng hoảng mà cho đến nay tính thời
sự vẫn còn nóng hổi. Ví dụ, giảm mức tăng tín dụng là tốt để giới ngân
hàng từ từ xử lý những năm tháng nôn nóng cho vay tràn lan, có lúc có
ngân hàng cho vay đến 250% vốn huy động. Tại sao cứ khăng khăng đòi ngân
hàng phải cho vay ồ ạt, phải tăng tín dụng lên nhanh, phải giảm lãi
suất khi tài chính chưa vững?
Hay ví dụ, để tăng xuất khẩu, không chỉ tập trung tìm cách tăng sản
lượng mà còn phải nâng cao chất lượng hàng xuất khẩu. Thay vì xuất thô
titan, hãy đầu tư xây dựng nhà máy chế biến để tăng giá trị hàng xuất
khẩu. Công cụ trong tay Nhà nước là thuế, đánh thuế cao nguyên liệu xuất
thô và khuyến khích giảm thuế nếu xuất hàng tinh chế. Xét ở góc độ này,
câu trả lời nên ứng xử như thế nào với khoáng sản bauxite từng gây
nhiều tranh cãi e đã rất rõ - để đó cho con em khai thác và chế biến
trong tương lai chứ không xuất thô và gánh chịu lỗ lã như bây giờ.
Có lẽ câu nói của Adam Smith, nhà kinh tế kinh điển nổi tiếng, nay càng
thấm thía hơn cả: “Sự thịnh vượng của thế giới không phải được mua bằng
vàng hay bạc - nó được tạo ra bởi lao động” - đơn giản vậy thôi.
Nguồn:
http://www.thesaigontimes.vn/Home/xahoi/sukien/94502/Co-hoi-WTO-di-qua-ngon-ngang-o-lai.html
|
|
No comments:
Post a Comment