Ai tiếp tay cho thủy điện “giết” sông?
QUỐC THANH - THÁI BÁ DŨNG | 04/04/2013 08:32 (GMT + 7)
TT - Nhiều cuộc đấu tranh đòi nước giữa
các chủ đầu tư thủy điện và cộng đồng dân cư ở một số địa phương đã kéo
dài dai dẳng đến nay chưa có hồi kết.
Đây
là hầm xuyên núi dài 17km được chủ đầu tư thủy điện thượng Kon Tum xây
dựng để chuyển nước sông Đắk Snghé về lưu vực sông Trà Khúc. Điều này
khiến sông Đắk Snghé kiệt nước và dẫn tới việc sông Đắk Bla cũng khô cạn
theo - Ảnh: THÁI BÁ DŨNG
Một trong những nguyên nhân sâu xa là từ sự phê duyệt của cơ quan chức năng.
Trong khi cộng đồng phía hạ lưu một số đập thủy điện
kêu than thiếu nước thì chủ đầu tư và một số cơ quan quản lý trực tiếp
vẫn khăng khăng đã làm đúng những gì được phê duyệt trong báo cáo đánh
giá tác động môi trường.
Trả nước cho sông quá ít
Điển hình như cuộc đấu tranh vì nước sông Ba nổ ra ngay
khi thủy điện An Khê - KaNak tích nước và phát điện. Cả hai tỉnh Gia
Lai và Phú Yên đều phản ứng gay gắt việc lượng nước được trả về sông Ba
sau đập An Khê được cho là quá ít so với nhu cầu sinh hoạt, sản xuất,
đặc biệt là duy trì sự sống cho dòng sông.
|
"Trong vấn đề thủy văn, môi trường, việc chuyển
nước từ lưu vực sông này sang lưu vực sông khác là tối kỵ. Tôi tham
khảo nhiều tài liệu, ở một số nước đã phải phá đập, bỏ những thủy điện
không cần thiết để trả nước cho sông, cho hệ sinh thái... Họ tính toán
thấy rằng giá trị phát điện không bằng giá trị môi trường"
Ông Trần Trung Thành
(phó giám đốc Đài khí tượng thủy văn khu vực Tây nguyên) |
Trước thực tế như vậy, thủy điện An Khê - KaNak vẫn một
mực khẳng định làm theo báo cáo đánh giá tác động môi trường được Bộ
Tài nguyên và môi trường phê duyệt đầu năm 2007. Cụ thể là trả nước về
sông Ba sau đập An Khê chỉ 4m3/giây (44 triệu m3/năm).
Trong khi đó, theo số liệu thống kê nhiều năm về khí tượng thủy văn của vùng thì dòng chảy kiệt tại tuyến An Khê hơn 10m3/giây, tại tuyến KaNak hơn 7m3/giây.
Điều này cho thấy Bộ Tài nguyên và môi trường khi phê
duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường đã phá vỡ quy luật tự nhiên
của dòng sông. Kết quả là khu vực có hàng trăm nghìn dân sống nhờ vào
nước sông này gặp khó khăn. Chỉ tính riêng tỉnh Gia Lai có hơn 450.000
dân ở tám huyện, thị xã phía đông nam của tỉnh bị ảnh hưởng nghiêm trọng
do lượng nước tối thiểu trên sông Ba sau đập An Khê khô kiệt.
Thời gian qua, nhiều lần các cơ quan chức năng của tỉnh
Gia Lai kiến nghị Chính phủ, bộ ngành trung ương xem xét lại lượng nước
xả về sông Ba, trong đó có kiến nghị của UBND tỉnh đối với Bộ Tài
nguyên và môi trường. Dù không nói thẳng mức xả 4m3/giây
thiếu cơ sở thực tế, nhưng văn bản kiến nghị của UBND tỉnh dẫn chứng mức
nước kiệt nhất của sông cao hơn mức xả này gấp nhiều lần.
Sai lầm nối tiếp sai lầm?
Theo cách lý giải thường thấy ở nhiều thủy điện khác,
lãnh đạo bộ phận quản lý thủy điện thượng Kon Tum (chặn sông Đắk Snghé,
tỉnh Kon Tum) khẳng định làm đúng như những gì được Bộ Tài nguyên và môi
trường phê duyệt trong báo cáo đánh giá tác động môi trường, trong đó
quy định trả nước về sông Đắk Snghé 0,9m3/giây. Thậm chí hiện
còn đang làm hơn những gì được phê duyệt, thủy điện chủ động thiết kế
van đảm bảo xả trả nước về sông đến 3m3/giây nếu được yêu cầu xả đến mức này.
Theo số liệu đo đạc thực tế lượng nước của sông Đắk
Snghé, sông Đắk Bla từ năm 2003 đến nay, lưu lượng nước thấp nhất trên
sông Đắk Snghé (đo tại trạm Kon Plong) đều trên 10m3/giây, còn trên sông Đắk Bla hầu hết trên 15m3/giây.
Lượng nước lúc kiệt nhất của sông đều gấp hàng chục lần so với lượng
nước mà phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường đã đồng ý cho
thủy điện thượng Kon Tum xả trả lại cho sông Đắk Snghé (chảy về sông Đắk
Bla) là 0,9m3/giây.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Văn Huy -
giám đốc Trung tâm Khí tượng thủy văn tỉnh Kon Tum - cho biết lưu lượng
nước kiệt nhất của 20 năm qua ghi nhận được tại trạm Kon Plong (đoạn
cuối của sông Đắk Snghé, cách đập thủy điện khoảng 25km) cũng đã ở mức
6,69m3/giây, cao hơn gấp sáu lần lượng nước thủy điện thượng
Kon Tum trả nước về sông này. Còn trên sông Đắk Bla, lưu lượng nước kiệt
nhất trong 35 năm qua ghi nhận được ở mức 12,6m3/giây.
Bình luận nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường
của thủy điện thượng Kon Tum (phiên bản 2007, 2008 và bổ sung 2011),
các nhà khoa học của Viện Tư vấn phát triển nêu rõ báo cáo này chưa đánh
giá đầy đủ, chưa dự báo được toàn diện về những tác động, ảnh hưởng đến
chế độ thủy văn, môi trường và những nguy cơ sự cố môi trường. Thực
hiện chức năng phản biện, Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh
Kon Tum cũng gửi văn bản lưu ý UBND tỉnh Kon Tum khi cho rằng nếu thủy
điện thượng Kon Tum tích nước hồ chứa, sông Đắk Bla chảy qua thành phố
Kon Tum sẽ bị cạn, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái và đời sống nhân
dân vùng hạ lưu.
Với số liệu và luận cứ nêu trên, có thể nói phê duyệt
về quy định trả nước của Bộ Tài nguyên và môi trường đã tạo điều kiện
cho thủy điện thượng Kon Tum bức tử hạ lưu sông Đắk Snghé, đồng nghĩa
với việc cắt nguồn nước đổ về sông Đắk Bla.
QUỐC THANH - THÁI BÁ DŨNG
Không xả nước tối thiểu như cam kết
Cuối năm 2012, đoàn thanh tra Bộ Tài nguyên và môi
trường thanh tra tình hình chấp hành pháp luật về môi trường - tài
nguyên tại các thủy điện ở Phú Yên đã phát hiện thủy điện nào cũng sai
phạm. Trong báo cáo kết luận thanh tra vừa công bố, Bộ Tài nguyên và môi
trường nêu rõ: cả hai thủy điện Sông Ba Hạ và Krông H’năng đều không
duy trì dòng chảy tối thiểu đoạn sông từ sau đập tràn xả lũ đến nhà máy
như báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt. Do vậy, thủy
điện Sông Ba Hạ đã khiến 4km sông Ba thành “sông chết”, còn thủy điện
Krông H’năng khiến 500m sông từ tràn xả lũ đến suối Hố Nai thành sa mạc
khô không khốc.
DUY THANH
No comments:
Post a Comment