Sẽ không còn dự án thủy điện chuyển nước
CẦM VĂN KÌNH | 06/04/2013 09:14 (GMT + 7)
TT - Trao đổi với Tuổi Trẻ vì sao lại cho
phép một số thủy điện đưa nước từ sông này sang sông khác, ông Nguyễn
Khắc Thọ - tổng cục phó Tổng cục Năng lượng (Bộ Công thương) - nói:
Sông
Ba cạn kiệt do thủy điện An Khê - Ka Nak (Gia Lai) chuyển nước sông Ba
về sông Kôn (Bình Định). Ảnh chụp ngày 1-4 tại đoạn sau Nhà máy thủy
điện Sông Ba Hạ - Ảnh: TIẾN THÀNH
 |
Ông Nguyễn Khắc Thọ - Ảnh: C.V.K
|
>> Thủy điện “chơi” không sòng phẳng
>> Quảng Nam, Đà Nẵng đòi Thủy điện Đăk Mi 4 trả nước
>> “Cuộc chiến” nguồn nước
>> Quảng Nam, Đà Nẵng đòi Thủy điện Đăk Mi 4 trả nước
>> “Cuộc chiến” nguồn nước
- Vấn đề gay cấn hiện nay là việc chuyển dòng khi làm
thủy điện Đăk Mi 4 mà TP Đà Nẵng và Quảng Nam đang kêu rất nhiều. Quy
hoạch bậc thang thủy điện trên hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn đúng là
được Bộ Công thương (trước đây là Bộ Công nghiệp) phê duyệt trên cơ sở
kết quả nghiên cứu quy hoạch do Tập đoàn Điện lực VN (EVN) lập. Nó không
chỉ gồm một dự án Đăk Mi 4 mà gồm mười dự án, trong đó chỉ có dự án
thủy điện Đăk Mi 4 có sơ đồ khai thác chuyển nước từ sông Đăk Mi (nhánh
của sông Vu Gia) sang sông Thu Bồn.
* Nhiều chuyên gia cho rằng Bộ Công thương cấp phép
cho Đăk Mi 4 thiết kế lấy nước sông Vu Gia đổ cho sông Thu Bồn là phi
tự nhiên, chỉ vì lợi ích thủy điện?
- Khi nghiên cứu quy hoạch bậc thang thủy điện, cơ quan
chức năng đã đánh giá nhu cầu nước và tính toán để đảm bảo cân bằng
nước khi dự án Đăk Mi 4 chuyển nước. Để đảm bảo cân bằng nước về mùa
kiệt khi thủy điện Đăk Mi 4 chuyển nước, tại quyết định phê duyệt quy
hoạch đã quy định rõ: trong mọi trường hợp công trình thủy điện Sông
Boung 4 phải đầu tư xây dựng trước công trình thủy điện Đăk Mi 4. Tuy
nhiên, do quá trình chuẩn bị đầu tư dự án thủy điện Sông Boung 4 bị chậm
nên khi dự án thủy điện Đăk Mi 4 đã vận hành nhưng dự án thủy điện Sông
Boung 4 vẫn đang thi công. Đó là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất cân
bằng nước, khi các dự án thủy điện theo quy hoạch được xây dựng xong,
vấn đề thiếu nước của hạ lưu sông Vu Gia sẽ được cải thiện hơn.
Sau khi có kiến nghị của UBND TP Đà Nẵng, Bộ Công
thương đã rà soát, báo Thủ tướng và Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải chỉ
đạo: yêu cầu chủ đầu tư dự án thủy điện Đăk Mi 4 phải thiết kế cống xả
tại đập có khả năng xả 25m3/giây trở lại sông Đăk Mi. Bộ Nông
nghiệp và phát triển nông thôn phải nghiên cứu khả năng xây dựng các hồ
chứa nước trên lưu vực để bổ sung nước cho hạ du sông Vu Gia... Phó thủ
tướng còn yêu cầu UBND TP Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam cần đề ra các biện
pháp sử dụng tiết kiệm nguồn nước hạ du sông Vu Gia, nghiên cứu chuyển
đổi cơ cấu cây trồng, cơ cấu sử dụng đất... Thực hiện chỉ đạo này, chủ
đầu tư dự án thủy điện Đăk Mi 4 đã xây dựng cống qua đập có năng lực xả
25m3/giây. Bộ Tài nguyên - môi trường cũng đang xây dựng quy
trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn về mùa
kiệt, dự kiến hoàn thành trong năm 2013. Trong đó sẽ quy định việc phối
hợp xả nước giữa các hồ chứa trên lưu vực để đảm bảo đáp ứng nhu cầu
dùng nước phía hạ du.
* Tỉnh Gia Lai cũng đang có hiện tượng sông Ba bị
khô kiệt do thủy điện An Khê - Ka Nak chuyển nước sang sông Kôn của Bình
Định...
* Quan điểm của ông là có nên cho xây thủy điện chuyển dòng trong thời gian tới?
- VN sẽ cơ bản không còn dự án thủy điện chuyển nước.
Nếu có, việc quy hoạch các dự án này cũng phải nghiên cứu, đánh giá
nghiêm túc về các mặt tích cực cũng như tác động tiêu cực có liên quan.
Theo quy định, việc quy hoạch các dự án có sơ đồ khai thác chuyển nước
ra ngoài lưu vực phải được Bộ Tài nguyên - môi trường thẩm định trước
khi phê duyệt quy hoạch. Trên cơ sở đó, chỉ đưa vào quy hoạch các dự án
có hiệu quả cao và ít tác động tiêu cực.
|
- Theo thiết kế, dự án thủy điện An Khê - Ka Nak chuyển
lượng nước của khoảng 10% lưu vực sông Ba sang sông Kôn nhằm khai thác
lợi thế chênh cao địa hình tự nhiên giữa hai lưu vực. Việc này tuy ảnh
hưởng một phần đến nhu cầu nước phía hạ lưu đập An Khê, nhưng sẽ bổ sung
nước tưới cho khoảng 3.000ha đất nông nghiệp thuộc tỉnh Bình Định. Báo
cáo đánh giá tác động môi trường của dự án được Bộ Tài nguyên - môi
trường phê duyệt năm 2007 với yêu cầu trong tám tháng mùa kiệt (từ tháng
1 đến tháng 8) phải xả về hạ lưu đập An Khê với lưu lượng trung bình
2,2-3,56m3/giây. Vì vậy, thiết kế công trình đã bố trí một cống qua thân đập An Khê có lưu lượng xả lớn nhất 4m3/giây.
Thực tế khi chưa xây dựng thủy điện, sông Ba tại tuyến đập An Khê chỉ có lưu lượng nước bình quân năm là 27,4m3/giây, lưu lượng bình quân ba tháng kiệt nhất (từ tháng 2 đến tháng 4) là 6,78m3/giây; lưu lượng đảm bảo 90% của tháng kiệt nhất (tháng 4) là 0,965m3/giây. Như vậy, mức xả 4m3/giây
trong tất cả các tháng mùa kiệt như hiện nay là chấp nhận được, đảm bảo
hài hòa giữa phát triển kinh tế, lợi ích của người dân và bảo vệ môi
trường. Việc bố trí các cơ sở chế biến nông, lâm sản tại khu vực hạ lưu
đập An Khê (trong đó có nhà máy đường) của tỉnh Gia Lai là chưa thật sự
hợp lý về khả năng đáp ứng nước, khi dự án thủy điện An Khê đã được đầu
tư xây dựng.
* Riêng Lâm Đồng đã có hai thủy điện chuyển dòng. Thiệt hại của dân do thủy điện dạng này đã có, liệu có cơ chế đền bù không?
- Trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có hai dự án có sơ đồ khai
thác chuyển nước là thủy điện Đa Nhim và thủy điện Đại Ninh. Thủy điện
Đa Nhim là công trình do Nhật Bản đầu tư xây dựng từ năm 1961 đến 1964.
Dự án này chuyển một phần lưu vực sông Đa Nhim thuộc hệ thống sông Đồng
Nai sang sông Cái tỉnh Ninh Thuận để tận dụng lợi thế chênh cao tự nhiên
giữa hai lưu vực. Đây là dự án có hiệu quả rất cao.
Còn thủy điện Đại Ninh thuộc quy hoạch bậc thang thủy
điện sông Đồng Nai được Thủ tướng phê duyệt. Dự án này chuyển một phần
lưu vực của sông Đồng Nai sang sông Lũy tỉnh Bình Thuận. Trên cơ sở kết
quả nghiên cứu của tư vấn Nhật Bản, việc duy trì lưu lượng xả 0,6m3/giây
để đảm bảo nhu cầu sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp ở hạ lưu đập đã
được Bộ Công thương quy định ngay tại quy trình vận hành hồ chứa thủy
điện Đại Ninh. Theo thiết kế, nước qua Nhà máy thủy điện Ðại Ninh đổ
xuống thượng nguồn sông Lũy thuộc tỉnh Bình Thuận, cấp nước tưới cho
15.700ha đất canh tác thuộc đồng bằng Phan Rí, cấp nước phục vụ dân sinh
và cải tạo môi trường khu vực Bắc Bình. Việc chuyển nước phát điện của
các dự án thủy điện Đa Nhim và Đại Ninh đã đem lại hiệu ích kinh tế - xã
hội đáng kể. Tuy nhiên, do có sự thay đổi về hiện trạng dân sinh, kinh
tế - xã hội nên các công trình này phần nào ảnh hưởng đến nhu cầu nước
cho sinh hoạt và sản xuất. Thời gian tới Bộ Công thương sẽ phối hợp với
địa phương và các bộ, ngành xem xét để có giải pháp giải quyết.
CẦM VĂN KÌNH
* Ông NGUYỄN VĂN TOÀN (phó giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Đắk Nông):
Phải đặt ra tiêu chí dòng chảy cho từng con sông
Thủy điện vẫn phải có, nhưng có như thế nào?
Đầu tư tràn lan quá, không theo chiến lược chung, công ty nào có
tiền là lao vào làm thủy điện. Chúng ta thiếu một cái tổng thể, đó
là có điện nhưng chi phí cho môi trường ít nhất.
Theo tôi, cần đánh giá lại một số báo cáo đánh giá tác
động môi trường theo những quy định, tiêu chí mới. Nếu cần thiết
thì phải duyệt lại toàn bộ các báo cáo đánh giá tác động
môi trường. Tôi nghĩ rằng các nhà đầu tư đã cố gắng làm thế nào đó để
được phê duyệt dự án thủy điện với chi phí bỏ ra ít nhất mà không biết
đến thiên nhiên đang bị tàn phá như thế nào.
Đứng ở góc độ chuyên môn, tôi nghĩ Chính phủ
hoặc Quốc hội phải chỉ đạo Bộ Tài nguyên - môi trường đưa ra
được các tiêu chí dòng chảy sinh thái của từng dòng sông. Việc
trả nước lại cho sông, đảm bảo dòng chảy sinh thái là việc làm
đau khổ đối với các nhà đầu tư thủy điện. Họ muốn phát điện
vào giờ cao điểm nên phải tập trung nước để xả lúc đó. Chúng ta
lại muốn họ phải xả dàn đều ra các giờ trong ngày, cái đó
thiệt hại cho họ. Nhưng có lẽ nếu đi đến cùng thì cũng phải
làm như thế vì thiên nhiên đã diễn ra như thế bao nhiêu đời rồi.
Bây giờ anh nhảy vào khai thác, anh được lợi thì anh phải bù
lại. Riêng các thủy điện trên sông Sêrêpôk, tôi mong các nhà đầu
tư phân phối làm sao mà để cho dân lấy được nước đúng thời
điểm và tránh khỏi việc phải thức cả đêm để lấy nước.
* Ông NGUYỄN THANH CAO (chủ tịch Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Kon Tum):
Đánh giá tác động môi trường chưa khách quan
Công trình thủy điện Thượng Kon Tum có cái lợi là cung
cấp thêm nguồn điện. Nhưng vấn đề là phải làm sao hài hòa giữa
lợi ích kinh tế và xã hội, môi trường. Đặc biệt là phải giữ được
nguồn nước, đảm bảo được lượng nước cho mùa khô để duy trì dòng sông,
tránh được sông chết; đủ nước cho nông nghiệp, công nghiệp và dân sinh.
Theo tôi, đánh giá tác động của dự án này như trước đây
là không được toàn diện, đầy đủ và không thật sự khách quan, nên có
nguy cơ mùa khô sẽ thiếu nước. Vấn đề sẽ khắc phục được, nhưng phải giảm
một phần công suất của nhà máy do phải trả thêm một lượng nước về cho
hạ lưu. Phần giảm đó là hợp lý, chủ đầu tư phải chấp nhận. Còn anh cứ
tập trung lo đảm bảo công suất mà làm ảnh hưởng đến đời sống người dân,
môi trường thì không được. Mùa khô vừa rồi, chưa chặn sông Đắk Snghé
tích nước mà đã thấy nước tưới gặp khó khăn, nước sinh hoạt cũng
gặp khó rồi.
Tôi nghĩ, đánh giá tác động môi trường trước đây
chủ yếu là đảm bảo công suất nhà máy và cho rằng lượng nước bị mất đi
sẽ ảnh hưởng không lớn. Còn nguyên nhân vì sao thì tôi không rõ. Nhưng
rõ ràng qua tư vấn, phản biện về tái định cư của thủy điện Thượng Kon
Tum thì có phát hiện chuyện một lượng nước bị chuyển dòng rất lớn, ảnh
hưởng đến sông Đắk Bla.
QUỐC THANH - THÁI BÁ DŨNG
No comments:
Post a Comment