23/02/2013
Bauxite Tân Rai, đôi điều chất vấn và kiến nghị
Vũ Ngọc Tiến
|
Từ
những nghi ngờ và chất vấn trên, người viết thấy rằng, không chỉ dừng
ngay nhà máy Nhân Cơ (Đắc Nông) mà ngay cả nhà máy Tân Rai (Lâm Đồng)
cũng nên dừng lại. Có người sẽ hỏi lại: “Đã lỡ đầu tư nay kiến nghị dừng
cả 2 nhà máy thì lãng phí tiền dân hay sao?”. Thưa rằng, không dừng còn
thiệt hại khủng khiếp gấp nhiều lần hơn thế. Mặt khác, người viết trong
nhiều bài viết trước đây từng gợi ý có thể qua vài năm, thậm chí 10 năm
sau, nếu điều kiện cho phép ta vẫn có thể chuyển toàn bộ dây chuyền
thiết bị từ Tây Nguyên ra Bắc xây dựng nhà máy ở Tam Lung – Lạng Sơn…
|
Ngày
18/2/2013, trao đổi với báo Sài Gòn Tiếp Thị (SGTT), ông Trần Văn
Chiều, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam
(TKV) cho biết: “Trong 6 tháng đầu năm 2013 thì nhà máy bô xít Tân Rai
sẽ vận hành ổn định. Trước đó, vào cuối tháng 12/2012 thì nhà máy đã cho
ra lò mẻ alumin đầu tiên sau khi hoàn tất công đoạn ủ mầm hydrat, một
công đoạn quan trọng cho việc sản xuất alumin. Dự kiến cả năm 2013 sẽ
sản xuất được 300.000 tấn alumin, trong đó chủ yếu dành cho xuất khẩu mà
nhiều nhất là xuất sang Trung Quốc, Malaysia và một số nước khác”. Tuy
nhiên, ông Chiều chỉ nói lấp lửng rằng, với giá xuất khẩu 340 đô la
Mỹ/tấn theo kết quả đàm phán mới đây thì TKV vẫn chưa có lời, nếu điều
kiện thuận lợi thì sang năm 2014 việc xuất khẩu alumin mới bắt đầu có
lãi (?). Điều đó có nghĩa là giá thành alumin của các vị đến cảng
Gò Dầu (Đồng Nai) để xuất theo giá FOB cho khách ông Chiều giấu nhẹm,
hay thực lỗ bao nhiêu trong năm 2013 này có lẽ cũng còn trong cái gọi là
“bí mật quốc gia”!...
Chất vấn 1- Giá bán alumin
Là
người thường xuyên theo dõi, cập nhật tin tức về Bauxite Tây Nguyên,
tôi đã có nhiều bài học kinh nghiệm trước cách đưa tin lấp lửng, tiền
hậu bất nhất của các vị đại diện cho Bộ Công Thương và Tập đoàn TKV. Vì
vậy tôi không tin vào giá bán 340 đô la Mỹ/tấn mà TKV đã công bố. Ngân
hàng Thế giới (WB) vừa công bố số liệu giá bán nhôm tháng 1/2013 tại thị
trường chung của thế giới là 2.037,61 USD/tấn (giảm 2,35% so với tháng
12/2012 và có thể còn giảm nữa trong năm tài khóa 2013). Còn số liệu của
thị trường Tây Âu -London Metal Exchange (LME) cho thấy giá bán nhôm
(tiền mặt trả ngay) ngày 14/2 là 2.114 USD/tấn, giá trả sau kỳ hạn 3
tháng là 2.159 USD/tấn. Như vậy theo thông lệ, giá alumin kỳ
hạn và giá alumin giao hàng ngay trả tiền mặt thường được so sánh với
giá nhôm LME 3 tháng trên thị trường giao dịch kim loại Luân Đôn (LME
3-month price), dao động từ khoảng 9% – 19% và có giá trị trung bình
bằng khoảng 13% giá nhôm LME trung bình 3 tháng. Vậy theo đó mà tính, giá bán alumin FOB tại cảng Gò Dầu năm 2013 không thể vượt quá 264,89 USD/tấn (tính theo WB 1/2013) hoặc là 280,67 USD/tấn
(tính theo LME 14/2/2013). Trung Quốc và Việt Nam đều là thành viên
chính thức của WTO, không thể không tuân theo quy luật giá cả chung trên
thị trường thế giới. Cái gọi là giá bán trên trời 340 USD/tấn alumin
(giá FOB tại cảng Gò Dầu) do ông Trần Văn Chiều nói khống lên hay lại là
một chiêu lừa đảo mới của khách hàng Trung Quốc? Người đặt chất vấn
chợt lục lại trong ghi chép cá nhân về tài phù phép giá thành và giá bán
của các vị trong Bộ Công Thương và TKV trong hai lần công bố năm 2009
và 2010: Năm 2009, tại cuộc Hội thảo do Bộ Công Thương và Liên hiệp các
Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức, ông Trưởng ban Bauxite
của TKV Nguyễn Thanh Liêm công bố giá thành alumin tính đầy đủ và chính
xác của dự án Tân Rai là 223 USD, và của dự án Nhân Cơ là 241 USD; còn
giá bán qua điều tra (ông Liêm cho biết TKV phải mua thông tin nước ngoài tốn hàng trăm triệu!)
alumin của dự án Tân Rai là 362 USD/tấn và alumin của dự án Nhân Cơ là
310 USD/tấn. Thế nhưng chỉ 1 năm sau vẫn công nghệ ấy, tình hình thị
trường không có gì biến động mạnh, tại cuộc tọa đàm trực tuyến ngày
28/10 trên VnExpress, ông Liêm đại diện cho phía chủ đầu tư (TKV) cùng
vị đại diện của cơ quan thẩm định (Bộ Công Thương) đưa ra những con số
khác với lần hội thảo trước một trời một vực: giá thành alumin lúc đó
được công bố của dự án Tân Rai là 265 USD/tấn và của dự án Nhân Cơ là
287 USD/tấn; còn giá bán alumin của dự án Tân Rai là 315 USD/tấn và của
dự án Nhân Cơ là 330 USD/tấn. Các số liệu này chắc cũng đã được Bộ Công
Thương một lần nữa thẩm tra cẩn thận và chẳng ai thấy ngượng vì sự tiền
hậu bất nhất đối với hiệu quả kinh tế của một dự án trọng điểm quốc gia.
Phải chăng lần này cũng vậy, khi công luận đưa ra con số giá thành
của alumin Tân Rai do TS Nguyễn Thanh Sơn tính toán 12/2012 là không
dưới 375 USD/tấn nên ông Chiều mới vội vàng công bố trên báo SGTT cái
giá bán cực kỳ vô lý của alumin Tân Rai sắp xuất khẩu năm 2013 là 340
USD/tấn để trấn an dư luận, còn giá thành thì ông giấu nhẹm bởi nó chắc
chắn lớn hơn nhiều so với hai lần công bố vừa nêu?...
Chất vấn 2- Vận chuyển alumin ra cảng Gò Dầu
Theo
công bố gần đây nhất của chính phủ, Dự án xây dựng cảng Kê Gà đã bị bãi
bỏ. Như vậy để xuất khẩu 300.000 tấn alumin trong năm 2013 chỉ có thể
vận chuyển bằng ô tô và theo kết luận của ông Phó thủ tướng Hoàng Trung
Hải (2012) có hai cung đường ra cảng Gò Dầu (Đồng Nai) hoặc cảng Cam
Ranh (Khánh Hòa).
Người viết nhận thấy cung
đường ra cảng Cam Ranh (đi từ TL725 - QL 20 - QL27 - QL1) xem ra khó khả
thi vì đoạn QL27 địa hình rất phức tạp; còn các đoạn QL20, QL1 ảnh
hưởng không nhỏ đến ngành du lịch của hai tỉnh Lâm Đồng và Khánh Hòa.
Cung đường ra cảng Gò Dầu (đi từ TL725 - QL20 - TL769 - QL51) khả thi
hơn, nhưng người viết lục lại trong sổ ghi chép chợt thấy có nhiều điểm
cần chất vấn cho rõ.
Tuyến đường cao tốc Dầu
Giây - Đà Lạt dài 227,9 km (QL20) phục vụ khai thác tiềm năng du lịch
của tỉnh Lâm Đồng được Chính phủ ôm ấp và chỉ đạo từ lâu, nhưng đến nay
vẫn chỉ là trên giấy với 3 lần thay đổi dự toán: Năm 2003, báo Tuổi Trẻ
đưa tin ngày 27/8 ông Hoàng Trung Hải làm việc với tỉnh Lâm Đồng dự toán
đầu tư 3000-3500 tỷ đồng. Năm 2010, báo Vietnamnet ngày 22/6 đưa tin,
cũng ông Hoàng Trung Hải làm việc với tỉnh Lâm Đồng, đưa con số dự toán
lên 1 tỷ USD. Năm 2012, nguồn tin TTXVN ngày 23/12 cho biết Bộ GTVT bóp
nhỏ dự toán chỉ còn 7648 tỷ đồng… Chỉ nhìn vào ba lần thay đổi dự toán
đến chóng mặt vừa nêu cũng đủ thấy Chính phủ lúng túng trong Dự án đầu
tư QL20 biết chừng nào. Nay trong lòng Dự án QL20 phục vụ du lịch lại
bao chứa một tiểu Dự án 123 km QL20 từ Dầu Giây đến ngã ba Lộc Sơn
(thành phố Bảo Lộc) phục vụ vận chuyển alumin xuất khẩu trong năm 2013
với chi phí 4.467 tỷ đồng. Sự nhập nhằng trong đầu tư như trên chắc chắn
sẽ phá vỡ quy hoạch tổng thể của hơn một nửa tuyến đường cao tốc Dầu
Giây - Đà Lạt phục vụ du lịch dài 227,9 km ai chịu trách nhiệm? Một dự
án 10 năm còn nằm trên giấy, nay chỉ trong năm 2013 vừa thi công vừa vận
chuyển alumin trên nửa chiều dài Dự án với lưu lượng và trọng tải lớn,
liệu có an toàn và đảm bảo chất lượng hay vừa xây vừa phá? Lại nói về
các đoạn tuyến còn lại gồm TL725 (thuộc Lâm Đồng) và TL769, QL51 (thuộc
Đồng Nai) đều có mặt đường nhỏ, chất lượng xấu, hàng chục cây cầu không
chịu được tải trọng của loại xe 30-40 tấn thì thử hỏi trong năm 2013
khắc phục bằng cách nào để đảm bảo vận chuyển xuất khẩu 300.000 tấn
alumin thành phẩm chiều đi và cỡ ngần ấy tấn nguyên liệu (than cám, vôi,
xút, dầu) chiều về?...
Kiến nghị
Từ
những nghi ngờ và chất vấn trên, người viết thấy rằng, không chỉ dừng
ngay nhà máy Nhân Cơ (Đắc Nông) mà ngay cả nhà máy Tân Rai (Lâm Đồng)
cũng nên dừng lại. Có người sẽ hỏi lại: “Đã lỡ đầu tư nay kiến nghị dừng
cả 2 nhà máy thì lãng phí tiền dân hay sao?”. Thưa rằng, không dừng còn
thiệt hại khủng khiếp gấp nhiều lần hơn thế. Mặt khác, người viết trong
nhiều bài viết trước đây từng gợi ý có thể qua vài năm, thậm chí 10 năm
sau, nếu điều kiện cho phép ta vẫn có thể chuyển toàn bộ dây chuyền
thiết bị từ Tây Nguyên ra Bắc xây dựng nhà máy ở Tam Lung – Lạng Sơn vì
những lẽ sau:
- Công nghệ và thiết bị đã nhập từ
Trung Quốc chỉ thích hợp cho loại quặng có nguồn gốc trầm tích ở Lạng
Sơn, Cao Bằng, không thích hợp với loại quặng có nguồn gốc phong hóa ở
Tây Nguyên.
- Quặng ở Lạng Sơn, Cao Bằng có hàm
lượng cao (50- 60%) nên không phải qua giai đoạn sơ tuyển như quặng ở
Tây Nguyên đang phải nâng hàm lượng từ 39-40% lên 49-50% mới đưa vào dây
chuyền tinh tuyển.
- Trữ lượng quặng ở phía Bắc đạt 91 triệu tấn nên đủ cho một đời hoạt động của 2 nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ ít nhất là 50 năm.
-
Trên thực tế, từ những năm 70 của thế kỷ trước, nhà nước đã có chủ
trương khai thác và tinh tuyển quặng Bauxite ở Tam Lung – Lạng Sơn. Hồi
đó, Đoàn địa chất 49 với sự giúp đỡ của chuyên gia Hungari đã thăm dò tỉ
mỉ phục vụ khai thác, tính toán đến cả góc dốc của công trường khai
quặng và phác thảo quy trình công nghệ theo hình mẫu Hungari. Ngày nay
ta thừa sức đưa vào công nghệ còn tốt hơn nước bạn hồi đó.
-
Vấn đề vận chuyển cho nhà máy đặt ở Tam Lung – Lạng Sơn không cần đặt
ra vì ngay tại đó đã sẵn có ga xe lửa Tam Lung, chỉ cần nâng cấp là có
thể theo đường sắt xuất qua Trung Quốc hoặc đưa về cảng Hải Phòng xuất
cho các nước khác. Làm như vậy, ta hoàn toàn chủ động, không bị khách
hàng Trung Quốc ép giá.
- Vấn đề môi trường vẫn
cần đặt ra, nhưng nhẹ hơn nhiều vì mạng lưới sông suối vùng Tam Lung đổ
ra sông Kỳ Cùng sẽ không chảy về thành phố Lạng Sơn mà chảy ngược lên
phía Bắc – nơi có rất ít ruộng canh tác, cư dân thưa thớt…
Hà Nội ngày 22/2/2013
V.N.T.
Tác giả gửi trực tiếp cho BVN
No comments:
Post a Comment