SCT-Dầu cho Thủ tướng, Chủ tịch Quốc Hội chỉ đạo giải quyết dứt điểm về thủy điện Đồng Nai 6 và 6A vào cuối năm 2013 này. Tuy nhiên Một số thành viên SCT nhận định rằng chưa chắc đây là lần cuối vì họ (nhóm lợi ích) họ nhiều mưu mẹo lắm. Bài về thủy điện tại Trung Quốc có giá trị tham khảo hay cho Việt nam và hai thủy điện "lạ" này.
Một trong những câu thành ngữ người ta hay nhắc đến
mỗi khi cố giải thích nền chính trị ở Trung Quốc ấy là “Các ngọn núi thì rất
cao còn hoàng đế thì ngự ở rất xa”. Câu nói này diễn tả sự hạn chế trong năng lực
quản lý của bộ máy chính quyền trung ương và thực trạng ‘tự tung tự tác’ của
các cấp chính quyền địa phương. Dĩ nhiên như mọi câu thành ngữ khác, nó cũng chỉ
đúngcó một phần mà thôi.Chẳng hạn nếu xuất hiện bất cứ nguy cơ nào đe dọa đến sự
lãnh đạo của Đảng Cộng Sản thì ta sẽ thấy là “nhà vua”, hoặc ít nhất là các tay
sai của nhà vua, ở gần hơn ta tưởng rất nhiều. Chính quyền sẽ ngay lập tức cho
nghe lén điện thoại, xâm nhập máy tính và gõ cửa nhà kiểm tra ởthậm chí những
nơi xa xôi nhất của nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa.
Nhưng nếu chẳng may lại không phải là vấn đề nằm
trong nhóm các ưu tiên của chính quyền, ví dụ như việc bảo vệ mội trường, “nhà
vua” lúc này sẽ ở tít đâu đó thật và các chỉ thị của chính quyền trung ương thường
sẽ bị lờ đi. Suy nghĩ này đã trở lại trong đầu khi tôi nghe tin rằng, cuối cùng
sau một thập kỉ tranh cãi, các kế hoạch xậy dựng một loạt đập thủy điện trên
con sông Nộ, hay còn gọi là sông Salween, một trong những con sông ít ỏi còn lại
vẫn đang được chảy tự do trên lãnh thổ Trung Quốc, đã được bật đèn xanh tiến
hành. Con sông chảyvề phía Nam từ cao nguyên Tây Tạng qua phía tây tỉnh Vân
Nam, vào đếnMiến Điện và đi dọc theo biên giới Thái Lan một đoạn trước khi đổ
ra biển Andaman. Năm 2003, kế hoạch xây dựng 13 đập thủy điện trên sông Nộ đã
làm chấn động các nhà hoạt động môi trường ở Trung Quốc, vốn cho rằng dự án sẽ làm
ảnh hưởng đến 80 loài động vật bị đe dọa hoặc có nguy cơ tuyệt chủng đang sống trong
lưu vực thung lũng của sông. Các nhà hoạt động môi trường cũng đưa ra lý lẽ rằng
việc xây đập thủy điện trên sông sẽđi kèm với việc phải tái định cư trên quy mô
lớn của người dân địa phương, gây nguy hại đến nền văn hóa độc đáo của khu vực
này. Khu vực sông Nộ là nơi sinh sống của một phần ba các nhóm dân tộc thiểu số
ở Trung Quốc, như dân tộc Độc Long, với quy mô dân số nhỏ vào cỡvài ngàn người.
Năm 2004, Thủ tướng Ôn Gia Bảo đã yêu cầu dừng dự án
để tiến hành thêm các đánh giá tác động theo như quy định của bộ luật môi trường
mới ban hành khi đó. Các nhóm hoạt động vì môi trường của Trung Quốc khi ấy đã
tổ chức ăn mừng một chiến thắng hiếm hoi trong bối cảnh tăng
trưởng kinh tế không ngừng nghỉ vẫn luôn là ưu tiên hàng đầu ở đất nước này. Nhưng
những cá nhân có tiếng nói đi đầu trong việc chỉ trích dự án xây dựng đập này,
như tiến sĩ Vũ Tiểu Cương - người điều hành một tổ chức hoạt động vì môi trường
đóng ở Vân Nam - và bà Uông Vĩnh Thần - một nhà báo ở Bắc Kinh, cũng là nhà đồng
sáng lập một trong những tổ chức phi chính phủ về môi trường đầu tiên của Trung
Quốc, đều đặt ra nghi vấn liệu dự án có thật sự bị loại bỏ hay là chỉ bị tạm thời
trì hoãn.
Một điều lạ kì đã xảy ra: việc tiến hành chuẩn bị xây
dựng dập vẫn diễn ra bất chấp yêu cầu tạm dừng khi đó của Thủ tướng, ở cả bốn địa
điểm được đề xuất. Tôi đã tận mắt chứng kiến điều này trong một chuyến đi thực
địa vào năm 2008 và chuyến đi trở lạisau đó vào năm 2009.Mặc dù không có các hoạt
động xây dựng trên bản thân con sông nhưng công tác chuẩn bị rõ ràng đã được xúc
tiến rất khẩn trương. Dưới đây là những gì tôi đã ghi nhận được năm 2008.
Dù
có được đem ra thảo luận công khai hay không thì việc xây dựng các con đập trên
sông Nộ vẫn đang được tiến hành. Tiểu Sa Bá, một ngôi làng bên bờ sông với 120
hộ gia đình sinh sống, chỉ cách Lục Khố - thủ phủ của vùng - vài dặm về phía thượng
nguồn,đã bị san bằng và người dân đã bị tái định cư tới nơi cao hơn. Dự án chính
thức được thực hiện theo chương trình quốc gia “Nông Thôn XHCN mới”. Dân làng
đã nhận tiền đền bù cho đất đai canh tác sắp bị nhấn chìm. Máy xúc đất, công
nhân và các đội khảo sát từ công ty Sinohydro – một thành viên của nhóm tập
đoàn muốn xây dựng con đập, đang tỏa ra trên khắp khu vực xây dựng.
Cách
đó 97 kilomet về phía hạ lưu con sông, các đội công nhân khác cũng đang tiến
hành xây dựng một chiếc cầu và nền đập tại Tắc Cách -cùng với Tiểu Sa Bá là hai
nơi đã được đề cập đến trong Kế hoạch 5 năm của Ủy Ban Phát Triển và Cải Cách.
Trong khi các bảng thông báo tại đây nóirằng công trình xây dựng tại Tắc Cách
là một dự án giao thông vận tải thì một giám sát xây dựng đứng bên đường cạnh
khu vực thi công đã ngay lập tức thừa nhận rằng họ đang xây dựng một đập thủy
điện.
Thực tế là nếu như vị lãnh đạo duy nhất của Trung Quốc
có khả năng trì hoãn dự án rồi cuối cùng cũng sẽ nghỉ hưu thì cơn khát năng lượng
khủng khiếp của đất nước này vẫn mãi còn đó. Nhiệm kì Thủ tướng 10 năm ông Ôn
Gia Bảo đã kết thúc vào tháng Ba và lên thay thế là ông Lý Khắc Cường. Reuters
dẫn lời ông Trương Bá Đình, đại diện một tập đoànthuộc ngành công nghiệp thủy
điện Trung Quốc,nói vào tháng 11 năm ngoái rằng trong khoảng thời gian từ năm
2006 đến 2010, chỉ có khoảng một phần ba các dự án xây dựng đập trong nhómcác dự
án ưu tiên là được cấp phép tiến hành.Nhưng nay người ta tin rằngtình hình sẽthay
đổi trong những năm tới. Sách trắng năm 2012 của Trung Quốc về chính sách năng
lượng đã tuyên bố: “Trung Quốc sẽ tích cực phát triển thủy điện”. Vì thế không mấy
ai ngạc nhiên khi Hội Đồng Nhà Nước Trung Quốc-cơ quan quản lí trung ương đứng
đầu là Thủ Tướngnước, đã có động thái đầu tiên vào cuối tháng trước khi dỡ bỏ lệnh
cấm xây dựng đập trên sông Nộ và bật đèn xanh cho tập đoàn Sinohydro tiến hành
xây dựng năm đập, bao gồm cả ở Lục Khố và Tắc Cách, nơi mà tôi đã đến thăm năm
năm trước. Đặc biệt là, theo như thông tin từ International Rivers, một tổ chức
phi chính phủ hoạt động về môi trường có trụ sở tại Mỹ, thì đập Tùng Tháp– đập
nằm ở vị trí cao nhất trên thượng nguồn sông Nộ và là công trình duy nhất nằm hoàn
toàn trên lãnh thổ Tây Tạng - đã được chấp thuận cho tiến hành xây dựng vào năm
2015.
Các nhà bảo vệ môi trường đã lên án động thái này,
vì cho rằng ngoài tác động lên người dân và động vật hoang dã sinh sống ở khu vực
sông Nộ, việc xây dựng các đập thủy điện còn tiềm ẩn cả mối nguy không hề nhỏ
là trọng lượng khổng lồ từ các hồ chứa nước mới này sẽ làm gia tăng rủi ro bất ổn
địa chấn. Một số nhà khoa học đã từng khẳng định rằngcon đập Tử Bình Phố tại Tứ
Xuyên rất có thể đã là một trong những nhân tố kích hoạt trận động đất ở Vấn
Xuyên năm 2008, khiến cho 87.000 người chết và mất tích. Cũng có các nhà khoa học
khác lại nghi ngờ điều này và cho rằng bản thân sức nặng của lượng nước trong
các hồ chứakhông thể tự nó gây ra các trận động đất.
Điều chắc chắn là những con đập mới xây dọc theo
sông Nộ sẽ dẫn đến những thay đổi đáng kể trong vùng này. Hàng ngàn người sẽ phải
đi tái định cư, những đồng ruộng trong thung lũng sông sẽ bị nhấn chìm dưới làn
nước và một con sông vốn vẫn chảy theodòng tự nhiên nay sẽ bị ghìm cương và
khai thác triệt để. Ấn bản Best of Asia năm 2009 của tạp chí Time – khu vực
châu Á đã đểm tên thung lũng sông Nộ là một trong nơi đáng đến nhất trước khi
nó biến mất. Lời bình luận của tờ tạp chí này nay đã trở nên đúng hơn bao giờ hết.
Bài do Nhóm Green for Vietnam dịch sang tiếng Việt và gửi trực tiếp cho Ban biên tập SCT.
Bản gốc tiếng Anh tại:
No comments:
Post a Comment