NƯỚC NON - NON NƯỚC - Thư gửi bạn Nguyễn Huỳnh Thuật đang ở Malaysia

NƯỚC NON - NON NƯỚC

Gửi tới bạn Nguyễn Huỳnh Thuật đang ở Malaysia

Ngày mai, 28/11/2012, tại thủ đô Malaysia, bạn tham dự một Hội nghị quốc tế về môi trường với sự hãnh diện cho giới trí thức trẻ Việt Nam.

Cũng ngày mai, sau đó 01 giờ, tại Hà Nội có Hội đồng tiến hành thẩm định 2 ĐTM về thủy điện trên sông Đồng Nai quê ta.

Tối mai, các tin tức sẽ được loan báo. Một sự ngẫu nhiên thú vị phải không.

Mới chiều 09/11/2012, bạn gọi cho tôi lúc ngồi đò qua sông Đồng Nai rời Vườn QG Cát Tiên sau khi đã nộp Đơn xin thôi việc. Tôi hình dung ra vóc dáng thư sinh, ngẩng nhìn mây bay, khỏa tay mạn nước, tâm hồn thanh thản… mà rớt nước mắt vì ngang trái:

"Mây trắng vẫn bay trên rừng xanh

Vốc nước Đồng Nai vẫn mát lành

Vẫn hẹn Cát Tiên ngày trở lại

Muôn người vẫn xiết chặt tay anh"

Hôm nay, từ trên mây trắng che cánh rừng cọ dầu gần sân bay Kuala Lumpur, bạn vừa thấy tòa tháp đôi Petronas đã từng nhắc đến trong thư gửi Chủ tịch nước là lại nhói lòng lo lắng cho Cát Tiên.

Thôi nói chuyện nước non của người ta bạn nhé cho thời sự chút.

Bây giờ, Malaysia đã vượt chúng ta rất xa nhưng vẫn quyết tâm phát triển nhanh tiếp cận đảo quốc Singapore bé nhỏ. Nối hai Quốc gia này là một cây cầu thấp và ngắn hơn cầu Hóa An bắc qua sông Đồng Nai. Bạn cứ ngồi nguyên trên xe hơi mà làm thủ tục nhập cảnh sang Singapore, mất vài phút. Hải quan cửa khẩu sẽ hỏi có thuốc lá không? Bạn chỉ được mang 01 bao nhưng phải bóc ra nhé, để nguyên sẽ bị phạt ngay dù sau đó có quăng vào thùng rác.

Mô hình Quy hoạch của Iskandar Malaysia 2011- Ảnh: Thùy Trang

(Cây cầu dây văng Second Link từ Tanjung Kupang sẽ nối với Singapore

Xem: www.iskadarmalaysia.com.my )

Cặp hông cây cầu này là ba tuyến ống màu trắng rất lớn. Bạn tôi cho biết hai tuyến ống nhập nước thô vào Singapore, còn một tuyến ống kia xuất nước sạch (sau xử lý) trở lại Malaysia (12% lượng nước nhập).

Ba tuyến ống nước cặp theo cây cầu duy nhất nối hai quốc gia.

(Nhìn từ bờ Singapore sang Malaysia)

Cận cảnh 03 tuyến ống nước cặp bên hông cầu Causeway- Ảnh: Thùy Trang.

(Từ giữa sông vào bờ cây xanh bên phải là đất nước Singapore)

Hiện nay, Singapore phải nhập 40% nước từ bang Johor-Malaysia. Các thỏa thuận về nhập khẩu nước gia hạn, điều chỉnh nhiều lần và sẽ hết hạn vào năm 2060. Theo thỏa thuận 1990, Singapore đã phải trả 129 triệu USD để xây dựng con đập trên sông Johor và trạm bơm nuớc cùng tiền thuê đất 7.301 USD/ha-năm (khỏang 21.000 ha) cho Malaysia.

 Dù chỉ có 5 triệu dân nhưng Singapore đã lập cơ quan quốc gia về nước (PUB) để nghiên cứu đáp ứng nhu cầu nước của riêng mình từ năm 2061. Muốn không phụ thuộc Malaysia, Singapore phải tăng cường ba phương pháp để khai thác nước: xử lý nước thải, khử nước mặn và tối đa hóa thu nước mưa. PUB đã xây dựng một nhà máy khử muối với giá 200 triệu USD, có thể xử lý 135 triệu lít nước biển/ngày. Một nhà máy sắp tới sẽ xử lý hơn 300 triệu lít vào năm 2013. Hướng tới tăng khả năng khử muối đến một tỷ lít vào năm 2060.

 Khi con người bị thiếu hoặc mất đi những thứ thông thường hàng ngày thì mới biết giá trị quý giá. Ngưng thở vài phút hoặc thiếu dưỡng khí là hết sống, nhưng mấy ai quý trọng của Trời cho này. Chúng ta cứ rung đùi với nguồn nước con sông Đồng Nai lớn thứ 3 ở Việt Nam rồi có ngày phải nhập khẩu nước sinh hoạt.

Xin nói chuyện nước cho T.P Hồ Chí Minh. Cách đây hơn 10 năm tại Tân Quy, Q.7, tôi đã phải chầu chực suốt đêm, đi thuê xe ba gác, trên có thùng phuy 200 lít tới khu vực có thể bơm hút từ nguồn nước máy (nước thủy cục) do không thể tự chảy, mua 200 lít nuớc chở về tấp vào lề đường, sau đó dùng bơm đẩy lên bồn chứa trong nhà. Bao nhiêu người triền miên nỗi lo về nước sinh hoạt nhiều năm như tôi. Bạn bè phía Nhà Bè, Phú Xuân còn khổ tệ hơn nhiều.

Hiện nay, Thành phố có các nguồn cung cấp nước sau:

- Nhà máy nước Thủ Đức  là nguồn cung cấp nước sạch chính cho thành phố với công suất là 750.000 m³/ngày đêm. Nước thô cung cấp cho nhà máy được lấy từ sông Đồng Nai qua trạm bơm Hóa An. Đường ống chuyển tải nước thô về thành phố có đường kính 1.800mm, dài 10,8 km.

- Nhà máy nước BOT Bình An: công suất 100.000 m³/ngày-đêm, bắt đầu cấp nước từ tháng 8/1999. Nhà máy lấy nước thô từ sông Đồng Nai qua trạm bơm công suất 105.000 m³/ngày đêm. Nhà máy xử lý đặt tại đồi Bình An, huyện Thuận An-Tỉnh Bình Dương. Đường ống nước thô dài 3,2 km, đường kính 1.200 mm bằng thép dẫn nước thô đến nhà máy xử lý. Đường ống nước sạch dài 6 km, đường kính 1.000 mm bằng thép dẫn nước từ nhà máy xử lý đến bể chứa tại nhà máy nước Thủ Đức.

-Ngoài ra, có nhà máy nước Tân Hiệp: công suất 300.000 m³/ng-đ, bắt đầu cấp nước từ 2004. Nhà máy nước ngầm Hóc Môn: công suất 50.000 m³/ngày đêm, bắt đầu cấp nước vào tháng 8/1995, cung cấp nước cho các quận Tân Bình, quận 6, quận 11, được nối với mạng lưới đường ống hiện có thành một hệ thống liên hoàn hỗ trợ cho nhau. Trạm cấp nước Bình Trị Đông: công suất 12.000 m³/ngđ, bắt đầu cung cấp nước từ tháng 2/1999.

- Hệ thống giếng ngầm: ngoài nhà máy nước Thủ Đức, Bình An và Hóc Môn, hệ thống cấp nước thành phố còn được bổ sung nguồn nước từ hệ thống gồm 39 giếng do Công ty Cấp nước quản. Trong đó có 11 giếng được xây dựng sau năm 1975, 28 giếng cũ đã được sửa chữa phục hồi hiện đang khai thác. Nước giếng bơm lên một số phải xử lý sắt mới hòa vào lưới phân phối để cung cấp. Tổng công suất phát nước của hệ thống giếng này khoảng 40.000 m³/ngày đêm. Ngoài ra còn một số lượng lớn giếng ngầm của chương trình nước sạch nông thôn do UNICEF tài trợ hiện do Sở Lao động, Thương binh và Xã hội quản lý và khoảng 100.000 giếng do các đơn vị sản xuất - dịch vụ và hộ dân tự  khoan đang được sử dụng.

Như vậy, có thể nói gần như tòan bộ cư dân T.P Hồ Chí Minh ăn nước sông Đồng Nai. Vì thế xin đừng nghĩ chuyện sông Đồng Nai là của ai xa lắc, mắc mớ chi mình, hỡi bà con Thành phố.

Vị trí lưu vực sông Đồng nai và vùng phụ cận ven biển

Xin hãy xem để biết lưu vực sông Đồng Nai (LVSĐN) có vị trí đặc biệt quan trọng đối với miền Đông Nam bộ và vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam. LVSĐN đã, đang và sẽ đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp nguồn nước cho sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp. Kinh tế phát triển sẽ kéo theo gia tăng nhu cầu sử dụng nước, gây ô nhiễm, suy thoái và cạn kiệt nguồn nước; và làm nảy sinh  các  tranh  chấp  nguồn  nước. LVSĐN hiện đang đối mặt với các vấn đề của nguồn nước như suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm, tranh chấp giữa các ngành sử dụng nước…

Mặc dù LVSĐN có địa hình dốc nhưng vẫn có vùng hạ lưu khá bằng phẳng với diện tích rộng khoảng trên 10.000 km² (chiếm khoảng 1/4 diện tích toàn vùng). Tuy nhiên, do nằm ở hạ lưu chịu tác động trực tiếp của thủy triều biển Đông nên việc mặn xâm nhập sâu hơn trong những điều kiện nguồn nước thượng lưu không đủ cung cấp đã, đang và sẽ tác động không nhỏ đến các hoạt động cấp nước trong vùng. Do đặc điểm địa hình, sông Đồng nai cũng chịu tác động mạnh mẽ của xâm nhập mặn. Ảnh hưởng của mặn đã lên tới Bến Gỗ. Với xu hướng nước biển dâng ngày càng nhanh, chẳng bao lâu nữa, về mùa khô khi các thủy điện trên sông Đồng nai đều tích nước, gặp dịp triều cường thì xâm nhập mặn sẽ tới trạm bơm nước thô Hóa An. Khi đó dời trạm bơm lên Trị An hay qua Singapore nhập máy lọc nước muối nhỉ!

Sơ đồ vị trí Trạm bơm Hóa An; Nhà máy nước Thủ Đức và Bến Gỗ

Do phá rừng ồ ạt, xây dựng thủy điện tràn lan, các khu công nghiệp đua nhau mọc lên nhưng xử lý nước thải bị xem nhẹ nên ảnh hưởng xấu rất lớn. Các diễn biến gần đây ở vùng hạ du LVSĐN cho thấy tình hình ngập do thủy triều ngày càng phức tạp, mực nước trên các sông hạ du ngày càng tăng cao gây ngập trên diện rộng. Do đó cần phải có nhạc trưởng trong Quy hoạch, Quy hoạch tổng hợp tài nguyên nước của lưu vực cần phải được xem là cơ sở để xây dựng các quy hoạch chuyên ngành và quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội. Hiện nay, Quy hoạch điện vẫn chưa kết hợp quy hoạch các ngành khác: quy hoạch rừng; khai thác than; khí đốt; giao thông… và thời gian có 05 năm nên rất bất cập. Các dự án điện chưa xây dựng xong đã phải thay đổi, điều chỉnh gây bao hệ lụy.

Bạn đã gắn bó với rừng và đồng bào quanh Vườn Quốc gia Cát Tiên hơn 12 năm. Dù phải thôi việc thì vẫn tự hào và bảo vệ nó bạn nhé.

 Do quy mô về diện tích, tính nổi trội về các giá trị đa dạng sinh học, tính đa văn hóa của cư dân bản địa và lịch sử của vùng đất này, vừa qua Đại hội đồng các Khu Dự trữ sinh quyển (DTSQ) thế giới thuộc tổ chức Giáo dục - Khoa học - Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã công nhận Khu bảo tồn thiên nhiên-văn hóa Đồng Nai cùng Vườn Quốc gia Cát Tiên là vùng lõi của Khu DTSQ Đồng Nai và gia nhập vào mạng lưới các Khu DTSQ thế giới. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định xếp hạng VQG Cát Tiên là di tích quốc gia đặc biệt. Tuy nhiên, được công nhận các danh hiệu đã khó, để khu bảo tồn này phát triển bền vững là một việc làm khó hơn mà tỉnh Đồng Nai đang quyết tâm thực hiện.

Cũng mừng là Chính quyền, Đảng, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai đều quyết liệt phản đối hai Dự án thủy điện trên dòng chính sông Đồng Nai và xâm hại Vuờn Quốc gia Cát Tiên. Theo đề án xây dựng Khu bảo tồn thiên nhiên-văn hóa Đồng Nai giai đoạn 2011-2020, tỉnh này đã quyết định đầu tư trên 1.000 tỷ đồng cho việc xây dựng và phát triển khu bảo tồn.

Tỉnh Đồng Nai cũng vừa ban hành kế hoạch hành động về bảo tồn đa dạng và an toàn sinh học trên địa bàn tỉnh đến năm 2015, định hướng đến năm 2020. Theo đó, đến năm 2015, phải thực hiện tốt việc bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học trên cạn. Các trường hợp xâm hại tài nguyên rừng như chặt gỗ; săn bắt, đánh bẫy động vật hoang dã; thu hái dược liệu không phép; xâm lấn đất rừng để sản xuất nông nghiệp và chăn thả gia súc sẽ bị xử lý nghiêm khắc.

Về bảo tồn và phát triển vùng đất ngập nước, sẽ tăng cường các hình thức giám sát và bảo vệ hệ sinh thái thủy vực quan trọng mang tính đa dạng sinh học sông Đồng Nai, sông Thị Vải và vùng nước nội địa Trị An.

Như bạn đã biết, trong Báo cáo kinh tế vĩ mô 2012 do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chủ trì, với sự tài trợ của Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam, nhận định: “Sự ra đời và lớn mạnh nhanh chóng của những “đại gia” tư nhân lớn, nhỏ ở Việt Nam, những “đại gia” này phất lên nhanh chóng không do có tiến bộ khoa học - công nghệ, không do tăng năng suất lao động hay đóng góp vào bảo vệ môi trường, đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội mà chủ yếu do khai thác tài nguyên đất đai, khai thác gỗ, mỏ, biển...”.

Trong khi đó, theo dự báo của Bộ NN-PTNT nhu cầu gỗ trong nước hằng năm tăng từ 6%-11%, nhu cầu tiêu dùng gỗ của Việt Nam đến 2020 khoảng 18 triệu m³. TS Tô Xuân Phúc, đại diện Tổ chức Forest Trends của Mỹ tại Việt Nam, nhận định: Đây là nguyên nhân sâu xa của vấn nạn khai thác gỗ trộm và tàn phá rừng hiện nay.

Sắp tới có thể Chính phủ sẽ đóng cửa rừng trên tòan quốc. Bạn sẽ hiểu vì sao chủ đầu tư 2 cái Dự án thủy điện vốn là một Tập đoàn tư nhân, từ tay trắng phất lên nhờ gỗ xứ Gia Lai, hiện đang suy sụp vì đầu tư theo phong trào và chơi ngông (nuôi 2 đội bóng chuyền), cứ cố đeo bám để triển khai mở đường vượt sông Đồng Nai chọc vào rừng của Vườn Quốc gia Cát Tiên bằng được. Nói chuyện đạo đức trong kinh doanh với mấy đại gia kiểu này e thành dở người.

Hy vọng, dịp này, bạn sẽ nối thêm vòng tay với Thế giới để bảo vệ môi trường tươi đẹp cho Việt Nam và cũng là của chung nhân lọai.

Hẹn đón bạn về trong niềm vui lan tỏa yêu thương.

Thùy Trang