Bất ổn báo cáo thủy điện Đồng Nai 6&6A - Kỳ 2:
TP - Ngày 2-10, Cục Thẩm định & ĐTM thông báo “Chủ
đầu tư đã có những nỗ lực nhất định trong quá trình thực hiện ĐTM…, thể
hiện trách nhiệm trước cộng đồng và xã hội”. Nhưng Mạng lưới Sông Ngòi
Việt Nam (VRN) lại cho rằng báo cáo ĐTM “đã kết luận sai lầm về tính khả
thi của dự án”.
Sinh cảnh một nơi gần VQG Cát Tiên từng được cho là nằm trên tuyến đường kiếm ăn của tê giác, voi, và nhiều loài thú quý hiếm khác. Ảnh: QD . |
Không nhạc trưởng
Dự án thuỷ điện Đồng Nai 6 và 6A (ĐN 6&6A) là sự
tiếp nối một chuỗi các bậc thang khai thác sông Đồng Nai theo kiểu chia
cắt, biến hệ thống sông thành các chuỗi hồ chứa.
Ước tính có ít nhất chín hồ chứa thủy điện trên dòng
chính nếu hai thủy điện ĐN 6&6A được duyệt. Vấn đề là ai sẽ điều
hành việc đóng mở nhịp nhàng chuỗi đập trên các hồ chứa vốn không thuộc
cùng một ông chủ này?
Theo báo cáo ĐTM của Viện Môi trường&Tài nguyên, đơn vị được chủ đầu tư thuê làm ĐTM:
“Thủy điện Đồng Nai 6A là một dự án trong bậc thang thủy điện trên sông
Đồng Nai, vận hành phụ thuộc chế độ vận hành của các dự án phía thượng
lưu. Do đó mùa dòng chảy tại tuyến công trình thủy điện Đồng Nai 6A cũng
sẽ được tính toán theo trạm thủy văn Tà Lài như hầu hết các dự án thủy
điện khác trong bậc thang thủy điện trên sông Đồng Nai”.
Thực chất của các tiên lượng kia là gì? Theo TS Đào Trọng Tứ, có hai vấn đề tạo nên sự nghi ngại về tính toán thủy văn.
Thứ nhất, chuỗi số liệu lịch sử của Trạm Tà Lài không thể đại diện để sử dụng tính toán thủy văn cho dự án thủy điện dự kiến.
Thứ hai, việc tính toán điều tiết, xả nước chưa xem xét
đến sự vận hành liên hồ trong tương lai, chưa thực hiện bài toán tổ hợp
các trường hợp vận hành khác nhau của chuỗi hồ chứa trong hệ thống cũng
như các tác động domino khi có sự cố hư hỏng, động đất, vỡ đập do lũ
vượt tần suất thiết kế.
Ngạc nhiên nữa là nhóm làm ĐTM dường như không quan tâm gì đến tác động bên ngoài vùng dự án.
Theo các nhà khoa học ở Nhóm Yêu quý&Bảo vệ Cát
Tiên, báo cáo ĐTM mới chỉ thể hiện phần đánh giá ảnh hưởng môi trường
nội vùng trong khu vực dự án của toàn bộ quá trình khai hoang, xây dựng,
và vận hành công trình mà chưa có thông tin nào đánh giá ảnh hưởng
ngoại vùng, đặc biệt là vùng hạ lưu, nơi môi trường và hệ sinh thái bị
ảnh hưởng do việc can thiệp điều tiết chế độ dòng chảy theo cơ chế phát
điện của thủy điện.
Theo TS Đào Trọng Tứ, sự phối hợp vận hành chuỗi các hồ chứa ở VN chưa bao giờ suôn sẻ.
“Đến giờ này, chưa có một mô hình vận hành liên hồ hợp
lý nào ở VN. Với mật độ dày đặc các hồ chứa nước như hiện nay, việc điều
phối vận hành liên hồ sẽ nên theo sơ đồ nào đây?”, TS Tứ hoài nghi.
Người nghèo ra rìa
Ngày 2-10, Cục Thẩm định&ĐTM bố cáo “Chủ đầu tư đã
có những nỗ lực nhất định trong quá trình thực hiện ĐTM liên quan đến
các vấn đề về môi trường, văn hóa, xã hội đã và đang được các nhà khoa
học và dư luận quan tâm, lo lắng, thể hiện trách nhiệm trước cộng đồng
và xã hội”. Sự thật thế nào?
Mười bảy nhà khoa học được Viện Môi trường&Tài
nguyên, đơn vị tư vấn do chủ đầu tư thuê, mời tham gia đoàn tư vấn đánh
giá tác động môi trường (ĐTM).
Trong danh sách 17 thành viên này, ThS Lâm Thị Thu Sửu -
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội (CSRD) - Điều phối viên
VRN, không thấy chuyên gia nào có chuyên môn về khoa học xã hội.
Kết quả là một loạt vấn đề văn hóa xã hội đã không được
phân tích và dự báo như bao nhiêu người mất nhà ở, mất việc làm, mất
nguồn dinh dưỡng, bị ảnh hưởng sức khỏe và an ninh lương thực; dự án và
các chương trình tái định cư bắt buộc ảnh hưởng ra sao đến đời sống văn
hóa của các cộng đồng, đến nhóm người sống dựa vào tài nguyên, những
người chuyên hái lượm các loài cây, con trong rừng, làm thuốc nam, kể cả
nhóm sống nhờ vào nông nghiệp ở hạ lưu sông Đồng Nai.
Đối với văn hóa bản địa của người Mạ, theo Cục Thẩm
định & ĐTM, “tác động của dự án đến văn hóa của dân tộc Mạ là không
đáng kể.
Nhưng các nhà khoa học lại cho rằng chính phần nghiên
cứu này trong báo cáo ĐTM mới thực sự nghèo nàn so với thực tiễn nếu
biết khu vực gần dự án là vùng đất của Vương quốc Phù Nam xưa và là
không gian văn hóa của người Mạ cổ sống dọc sông Đồng Nai.
Bản thân vùng này, trong đó có khu vực dự án thủy điện
ĐN6&6A đang trong quá trình làm hồ sơ để đệ trình UNESCO công nhận
là Di sản Văn hóa Thế giới.
“Chả nhẽ chúng ta lại làm hồ sơ đề nghị thế giới công
nhận cho một vùng không còn gì nữa về khảo cổ và văn hóa bản địa?”, ThS
Lâm Thị Thu Sửu đặt câu hỏi.
“Chính vì sự yếu kém này của nhóm tư vấn ĐTM mà các
biện pháp nhằm ngăn ngừa giảm thiểu trong ĐTM hoàn toàn không đầy đủ và
không đảm bảo công bằng xã hội. Họ đã kết luận sai lầm về tính khả thi
của dự án”.
Bói động đất kiểu Sông Tranh
Phần đánh giá về động đất và động đất kích thích của
hai công trình được thực hiện hệt như kiểu nghiên cứu và đánh giá động
đất kích thích ở công trình thủy điện Sông Tranh 2 của tỉnh Quảng Nam.
Đấy là họ vẫn chỉ dựa trên tổng kết của thế giới về điều kiện có thể xảy ra động đất kích thích.
Vẫn biết có sự khác biệt giữa thủy điện Sông Tranh 2
với hai thủy điện ĐN 6&6A. Trong khi thủy điện Sông Tranh 2 là hồ
chứa, thủy điện ĐN 6& 6A là đập dâng, chế độ xả nước theo ngày.
Do đó, có ý kiến cho rằng, có thể phương pháp đánh giá
đã nêu áp dụng với thủy điện hồ chứa là sai, nhưng có thể áp dụng được
cho thủy điện đập dâng.
Nhưng, theo một chuyên gia địa chất, hai đập dâng thủy điện ĐN 6&6A không tồn tại độc lập trên sông Đồng Nai.
Cả ở thượng và hạ lưu hai đập dâng thủy điện ĐN
6&6A, còn có một loạt hồ đập khác. Tải trọng đè lên các đứt gãy địa
phương sẽ không chỉ là hai đập dâng thủy điện ĐN 6&6A.
Từ những gì vừa xảy ra với Sông Tranh 2, nhà khoa học
cho rằng áp dụng thuần túy công thức của thế giới như kiểu làm của nhóm
tư vấn ĐTM thủy điện ĐN 6&6A là mạo hiểm.
Báo cáo ĐTM làm so sánh theo kiểu Sông Tranh 2 như sau:
Một mặt, nêu ra kinh nghiệm thế giới về giới hạn tối thiểu gây động đất
kích thích gồm chiều cao cột nước hồ chứa tối đa trên 90 m và dung tích hồ chứa vượt quá một tỷ m3.
Sau đó, báo cáo ĐTM kết luận: “Đối chiếu những điều kiện này với thực tế thiết kế công trình cho thấy: Chiều cao cột nước thiết kế: Hmax= 47,18m nhỏ hơn chiều cao cột nước có thể dẫn đến động đất kích thích. Dung tích hồ chứa: 64,32.106 m3, nhỏ hơn dung tích có thể xảy ra động đất kích thích”.
“Điều này là không đúng. Bài học thủy điện Sông Tranh 2
cho thấy động đất kích thích phụ thuộc nhiều vào điều kiện địa chất
trong vùng dự án”, TS Đào Trọng Tứ nói.
(Còn nữa)
Quốc Dũng
http://www.tienphong.vn/xa-hoi/595662/Co-co-khong-khong-tpp.html
Tặng anh PV Quốc Dũng và quý vị ký vào kiến nghị đề nghị Thủ tướng dừng hai dự án thuỷ điện trong vùng lõi khu bảo tồn và di sản Cát Tiên: http://www.change.org/petitions/vietnam-government-and-congress-saving-cat-tien-national-park-by-stopping-2-hydropowers-dong-nai-6-6a (đã có 3420 chữ ký đến thời điểm này: 15h30 thứ ba ngày 16 tháng 10 năm 2012)
ReplyDelete"Trăm năm trước thì ta chưa gặp
Trăm năm sau biết có gặp không
Cuộc đời có khó không không
Thôi thì hãy sống hết lòng với nhau"
Tâm Đức Thịnh